DNA virusi

Porodica PARVOVIRIDAE (lat. parvus – malen)

·          Mali virusi, dimenzija 18-26 nm u promjeru.

·          Imaju jednolančanu DNA (ssDNA – single-stranded DNA)

·          Otporni su na toplinu (temperatura od 80°C ih inaktivira za 1 sat), otapala za masti,  nukleaze, pH 3-9, ali osjetljivi na formalin, oksidanse i UV zrake.

·          Umnažaju se u  staničnoj jezgri (samo stanica u S-fazi) tvoreći intranuklearne inkluzije.

·          Prenose se transplacentarno ili mehaničkim vektorima

·          Porodicu PARVOVIRIDAE sačinjavaju 3 roda; Parvovirus, Dependovirus, Densovirus

Rod PARVOVIRUS

1.       V. Parvovirusne infekcije pasa ( Canine Parvoviral Disease virus)

2.       V. Aleutske  bolesti američkih vidrica – Aleutian Disease Of Mink virus

3.       V. Panleukopenije mačaka (zaraznog enteritisa mačaka) – feline panleukopenia virus

Rod DEPENDEVIRUS (lat. dependere – ovisiti o nećemu)

·          Ovise o djelovanju 'pomoćnog' virusa (npr. Adenovirus)

Rod DENSOVIRUSI (lat. densus – gust)

Porodica POXVIRIDAE (eng. Pox – pustula, čir)

·          To su najveći i strukturno najsloženiji životinjski virusi; oblika 'cigle' ili jaja, dimenzija 250-450 nm

·          Imaju jednu molekulu dvolančane DNA (dsDNA – double-stranded DNA)

·          Dva oblika zrelog virusa; ekstracelularni i intracelularni – ekstracelularni ima lipoproteinski omotač

·          Osjetljivi su na sve osim na sušenje

·          Tvore citoplazmatska  inkluziona tjelešca

·          Posjeduju  više od  30 strukturnih proteina i nekoliko enzima, uključujući i DNA ovisnu transkriptazu

·          Umnažanje virusa se zbiva u citoplazmi, a virioni se oslobađaju bilo pupanjem, bilo staničnom destrukcijom

·          Virusi su specifični za domaćina, a prenose se fomitima, česticama koje lete u zraku, artropodima i kontaktom

·          POKSVIRUSI se dijele na 2 pod-porodice; Chorodopoxviridae koji inficiraju kralježnjake i Entomopoxviridae koji su patogeni za kukce.

Pod-porodica CHORODOPOXVIRIDAE (lat. chord – struna, žica)

Rod ORTHOPOXVIRIDAE (grč. ortho – prav, ispravan)

1.       V. Vakcinije – Vaccina virus

2.       Cowpox virus

3.       Buffalopox virus

4.       Camelpox virus

5.       Horsepox virus

§          Variola vera virus – V. velikih boginja

§          Variola minor virus – V. malih boginja

Od malih i od velikih boginja obolijeva čovjek. Razlika između ta dva virusa je u patogenosti, a serološki su jedinstveni.

Rod PARAPOXVIRUS

1.       V. Paravakcinije = V. Muzačkih kvržica = V. Lažnih kravljih boginja – Milker's node virus (pseudocowpox v., paravaccina v.)

2.       V. Papularnog stomatitisa goveda – Bovine papular stomatitis (Bovine pustular dermatitis)

3.       V. Zaraznog ektima ovaca i koza – Orf (Contagious echtyma)

Rod AVIPOXVIRUS (lat. avis – ptica)

1.       Virus boginja ptica; postoje 6 vrsta virusa

Rod CAPRIPOXVIRUS (lat. capra – koza)

1.       V. boginja ovaca – sheep-pox virus

2.       V. boginja koza – Goat-pox virus

3.       V. bolesti kvrgave kože – Lumpy skin disease

Rod SUISPOXVIRUS (lat. sus, suis – svinja)

1.       V. boginja svinja – Swinepox virus

Rod LEPORIPOXVIRUS (lat. lepus – zec)

1.       V. miksomatoze kunića

2.       V. fibromatoze kunića

Negrupirani virusi.

Porodica PAPOVAVIRIDAE (od PApilloma, POlynoma, VAcuola)

·          DNA virusi s neomotanim ikosaedaralnim (gr. eikos – dvadeset +  hedra – strana = geometrijsko tijelo s 20 trokuta) virionom 45-55 nm u promjeru

·          Genom se sastoji od jedne cirkularne dvolančane DNA molekule (dsDNA)

·          Otporni su na eter, kiseline i toplinu

·          Umnažaju se u jezgri, a iz stanice izlaze staničnom destrukcijom

·          Sadrže 7 strukturnih proteina

·          Virusi su specifični za domaćina; pojedini papovavirus je patogen samo za jednu vrstu

·          Prenose se kontaktom, aerogeno, i člankonošcima (vektorima)

·          Izazivaju nastanak  papiloma, polioma i vakuola na kulturi stanica

·          Papovaviridae sačinjavaju 2 roda; Papillomavirus i Polynomavirus

Rod PAPILLOMAVIRUS (lat. papilla – bradavica + oma + virus)

·          Izaziva tvorbu papiloma

·          Imaju jaki afinitet (tropizam) za skvamozni epitel

·          Izazivaju hiperplaziju ili benigne neoplazme; bolest ne završava fatalno. Ipak u nekim slučajevima papilomi mogu maligno transformirati.

·          Izolirano je 58 humanih papilomavirusa; HPV-1 - HPV-58

·          Papilomavirusi su izolirani iz goveda, koze, jelena, konja, kunića, psa, majmuna, svinja, miša i slona.

Rod POLYNOMAVIRUS (lat. poly – više + oma – sufiks za tumor + virus)

·          Mnogi virusi iz ovog roda uzrokuju tumore u pokusno inficiranih životinja. U praksi je bitan samo  avijarni polioma virus koji uzrokuje akutni generaliziranu infekciju mladih ne-operjalih malih papigica (lat. Melopsittacus undulatus, eng. Budgerigar).

Porodica ADENOVIRIDAE

·          DNA virusi s neomotanim ikosaedaralnim (gr. eikos – dvadeset +  hedra – strana = geometrijsko tijelo s 20 trokuta) virionom, 70-90 nm  promjeru

·          Genom se sastoji jedne dvolančane DNA molekule (dsDNA; double-stranded)

·          Sadrže barem 10 strukturnih proteina

·          Otporni su na eter, kiseline, neki su osjetljivi na toplinu (50°C/30min)

·          Repliciraju se u jezgri, a strukturni proteini se sintetiziraju u citoplazmi, potom se združuju u jezgri

·          Stanicu napuštaju staničnom destrukcijom

·          Spektar domaćina je uzak

·          Prijenos virusa je direktan ili indirektan

·          Porodica ADENOVIRIDAE uključuje dva roda; Mastadenovirus i Aviadenovirus

Rod MASTADENOVIRUS (grč. mastos – prsa – grudi žene)

Uzrokuju bolesti  gastrointestinalnog trakta, konjuktiva, CNS-a i urinarnog trakta; infekcije mogu biti asimptomatske. Mnoge vrste induciraju malignost. Humani virusi se označavaju slavom h; podijeljeni su na 6 pod-rodova (A-F), a do sada je identificirano 42 serotipa – dakle h 1 do h 42. Animalni virusi se označavaju s 3 početna slova vrste-domaćina (npr. equ od equus za konja) a broj označava serotip (npr. equ 1). Mastadoneovirusi napadaju sluznice oka, prednjih dišnih prohoda i probavnih organa u čovjeka, teladi, ždrebadi, ovaca, svinja i kunića. Za veterinu su najvažniji:

1.       CAV-1 (Canine AdenoVirus –1) - V. zaraznog hepatitisa pasa – Heptitis Contagiosa Canis – Infectious Canine Hepatitis

2.       CAV-2 (Canine AdenoVirus –2) V. zaraznog psećeg laringotrahetitisa; jedan od uzročnika kennel cough-a, koristi se i kao vakcina za CAV-1

3.       BAV 1- BAV 10 (Bovine AdenoVirus)

Rod AVIADENOVIRUS (lat. avis –ptica)

Inficiraju veliki broj ptica uzrokujući različite simptomatske, a često i asimptomatske infekcije. Najvažniji su:

1.       V. ulceroznog enteritisa peradi  - Quall bolest

2.       V. CELO

3.       V.  GAL

Porodica HERPESVIRIDAE (herpes – progresivna kožna erupcija; od gr. herpein – puzati)

·          To su  virusi srednje veličine – 150-200 nm

·          Imaju dvostruku lipidnu ovojnicu s izdancima na površini, ikosaedralnu nukleokapsidu s 162 kapsomere

·          Genom se sastoji od jedne molekule dvolančane DNA (dsDNA)

·          Osjetljivi su na otapala za lipide, toplinu(56°C tijekom 30 min), ekstreme pH (npr. pH=3), eter, NaOH,

·          Iz stanice izlaze putem endoplazmatskog retikuluma

·          Često perzistiraju tijekom cijelog života domaćina

·          Neki herpesvirusi uzrokuju neoplazije

·          Herpesvirusi se dijele na 3 pod-porodice, Alpha-, Beta- i Gammaherpesvirinae

Pod-porodica ALPHAHERPESVIRINAE

Rod SIMPLEXVIRUS – ubikvitarni virusi

1.       Herpes simplex virusi 1 i 2

2.       EHV-4 (Equine HerpesVirus 4) i EHV-1 – Equine rhinopneumonitis virus

3.       EHV-3 – Equine coital exanthema

4.       EHV-2, EHV 5

5.       Bovine HerpesVirus-1 – V. zaraznog rinotraheitisa goveda

6.       Bovine HerpesVirus-2 – Bovine Mamilitis virus

7.       Canine Herpasvirus (CHV) uzrokuje smrt mladunčadi, abortuse, mumifikaciju i fatalne infekcije netom okoćenih štenaca

8.       Feline HerpesVirus-1 – Virusni rinotraheitis mačaka – Feline Viral Rhinotracheitis

9.       Gallid HerpesVirus-2 – Marekova bolest – Marek's disease

10.    Gallid HerpesVirus-1 – Infectious Laringotracheitis Virus

Rod VARICELLAVIRUS

1.       EHV 1 (Equine HerpesVirus-1) – pobačaji kobila + rinopneuimonitisa mladih konja

2.       EHV 3 (Equine HerpesVirus-3) – Eqoine Coital Exanthema

3.       Herpesvirus suis –1 – V. bolesti Auyetzkoga – PseudoRabies Virus (PRV)

Pod-porodica BETAHERPESVIRINAE

Pod-porodica GAMMAHERPESVIRINAE

Porodica IRIDOVIRIDAE (gr. iris – duga)

·          DNA virusi s viorionom 125-300 nm u promjeru

·          Sadrže lipidni omotač s proteinskim podjedinicama i ikozaedralnu nukleokapsidu.

·          Genom se sastoji od jedne molekula dvo-lančane DNA (dsDNA)

·          Virion sadrži više od 20 strukturnih proteina

·          Osjetljiv je na eter, kloroform, toplinu i neke dezinficijense

·          Iridoviridae se dijele na 5 rodova od kojih neki inficiraju insekte (Iridovirus, Chlorirdovirus), neki ribe (Lymphocystivirus), žabe (Renavirus)

·         Svojedobno je i virus Afričke svinjske kuge (African swine fever virus) pripadao ovoj porodici.

Danas je virus Afričke svinjske kuge izdvojen u još neimenovanu porodicu kojoj je jedini član.