Taksonomija (sistematika) virusa

RNA virusi

Porodica PICORNAVIRIDAE  (tal. picollo – mali + RNA + viridae)

 

Rod ENTEROVIRUS (entero – crijeva + virus)

Izazivaju infekcije prvenstveno crijeva.     

Infekcije su mahom asimptomatske, ali mogu rezultirati i s različitim sindromima bolesti.

U životinja enterovirusi uzrokuju bolesti:

 

Porcine enterovirus (većinom normalan stanovnik crijeva svinje) ima najmanje 13 serotipova i uzrokuje;

 

Zaraznu uzetost svinja – Infectious porcine encephalomyelitis – Porcine enteroviral encephalomyelitis – Teschen disease

Virus vezikularne (enterovirusne) bolesti svinja

Porcine enterovirus zajedno s parvovirusima uzrokuje sudjeluje i u SMEDI (Stillbirth, Mummification, Embryonic Death, Infertility),

 

Bovine enterovirus ima 7 serotipova i povezan je s neplodnošću i abortusima goveda

Simian enterovirus ima 18 serotipova; uzrokuje mahom asimptomatske infekcije majmuna

 

Rod APHTOVIRUS sačinjava virus Slinavke i šapa – Foot and mouth disease virus, sa sedam serotipova; O, A, C, SAT1, SAT2, SAT3 i preko 80 varijanti

 

Rod RHINOVIRUS (rhino – nos + virus) inficira gornje dijelove respiratornog sustava i čest je uzročnik prehlade kod čovjeka. Izolirani su goveđi, konjski  i mačji (influenca mačaka) rhinovirusi.

 

Rod CARDIOVIRUS (cardio – srce + virus) uzrokuju encefalitis i miokarditis; dijele sa na 2 skupine; humane i mišje cardioviruse

 

 

Porodica CALICIVIRIDAE (lat. calix – čaša)

Virusi bez ovojnice, dimenzija 35 – 40 nm s 32 'čašolike' udubine (odatle i ime - calix)

Genom se sastoji od jedne molekule jednolančane RNA  (ssRNA)

Nemaju vanjsku ovojnicu i otporni su na eter i kloroform, blage detergente, otapala za masti; neke inaktivira tripsin

Replikacija i okupljanje virusa se zbiva u citoplazmi

Virus napušta stanicu staničnom destrukcijom

Virusi su vrlo specifični za domaćina

Virus se prenosi kontaminiranom hranom, kontaktom, zrakom

Porodica sadrži samo jedan rod; Calicivirus

 

Rod CALICIVIRUS uključuje;

Vesicular exanthema of swine virus,

San Miguel sea lion virus

feline calicivirus

Rabbit hemorrhagic disease virus

i ostale viruse koji inficiraju ljude i životinje.

 

 

Porodica ORTHOMYXOVIRIDAE (ortho – prav, ravan + myxa – sluz + viridae) – virusi influence

Porodica RNA virusa s polimorfnim virionom, mahom okruglog do ovalnog oblika, srednje veličine 80-120 nm ili nitastog oblika, do nekoliko mikrometara dugački.

Virus sadrži 7 – 9 glavnih polipeptida, uključujući i RNA transkriptazu i neuramidazu

Genom se sastoji od 8 molekula jednolančane RNA (ssRNA)

RNA transkriptaza omogućuje prepisivanje upute u komplementarni pozitivni lanac, što omogućuje 'genetsko prevođenje' na razini ribosoma. Zbog toga je virus influence sklon mutacijama, dakle antigeno nestabilan ==> antigeno skretanje (antigenic drift).

Nakon ulaska u stanicu virus se ‘uspava’ a zatim slijedi sinteza sastavnih dijelova virusa.

Umnažaju se u jezgri (RNA) i citoplazmi (proteini) i pupaju kroz plazminu membranu.

Osjetljivi su na otapala za lipide, radijaciju i sušenje, uništava ih  i fenol, formalin, oksidirajuće tvari, 56°C tijekom 30 min

Ima 2 antigena; N – neuramid  azu i H – hemaglutinin (to je RNA antigen)

Porodica ORTHOMYXOVIRIDAE uključuje rod Influenzavirus i neimenovani rod koji se sastoji od Influenza C virusa.

 

Rod INFLUENZAVIRUS (tal. influenza – prehlada, hladnoća, gripa) sačinjavaju virusi koji uzrokuju influencu, uključujući barem 2 serotipa; A i B i nekoliko antigenih varijacija. Klasificiraju se na osnovi površinskih antigena (Neuramidaza i Hemaglutinin) kao H1N1, H2N5 itd. Serotip A virusa je podložan antigenom skretanju (antigenic drift) i stoga često uzrokuje pandemije. Kako Serotip B nema tako promjenljive antigene, u pravilu uzrokuje samo lokalizirane epidemije. Serotipovi influence; A, B i C su antigeno različiti tako da infekcija imuni odgovor spram jednog tipa virusa ne vrijedi i za druge influenca viruse.

Virus influence konja spadaju u serotipovi A; H7N7 (A1) i H3N8 (A2)

Virus influence svinja također spada  u serotip A; H1N1 i H3N2

Humani virusi influence; serotip A, B i C

Virus influence patke; serotip A

Virus klasične kuge peradi; serotip A

 

Svi navedeni virusi influence životinja spadaju u serotip A, ipak samo virusi influence konja i svinja predstavljaju moguću opasnost za čovjeka (zoonoze).

 

 

 

Porodica PARAMYXOVIRIDAE (para – neregularan, pored + myxa – sluz + viridae)

RNA virusi s polimorfnim, u pravilu grubo jajastim, ali ponekad i filamentoznim virionom 150-300 nm dugim u dijametru.

Genom se sastoji od jednolančane molekule RNA (ssRNA)

Posjeduju dvoslojnu lipidnu membranu.

Imaju 6 – 10 glavnih polipeptida uključujući transkruptazu..

Osjetljivi su na otapala za masti, detergente, dezinficijense i otklone pH, UV radijaciju; termostabilnost varira ovisno o rodu.

Umnažanje virusa odvija se u jezgri, a virus izlazi pupanjem kroz plazminu membranu.

CitoPatogeni Efekt se sastoji u stapanju stanica; nastaju divovske stanice s puno jezgara.

Grupa domaćina bitno varira za svaku vrstu virusa.

Prijenos je horizontalan, ponajviše zrakom.

Porodica PARAMYOVIRIDAE uključuje Paramyxovirus, Morbilivirus i Pneumovirus

 

Rod PARAMYOVIRUS sačinjavaju virusi koji uzrokuju respiratorne infekcije brojnih kralježnjaka, uključujući mups i viruse parainfluence (PI, 1-5);

PI-2 sudjeluje u etiologiji kašlje štenaca (knnel cough)

PI-3 uzrokuje parainfluencu goveda (shiping fever)

 kao i brojne viruse koji uzrokuju respiratorne bolesti ptica i reptila.

 

Rod MORBILIVIRUS sačinjavaju:

V. Ospica – Measles virus

V. Štenećaka – Canine distemper virus

V. Goveđe kuge – Rinder-pest virus

V. Kuge malih preživača – Peste des petits ruminants

Rod PNEUMOVIRUS (pneumo – pluća + virus) omogućava atipične nebakterijske pneumonije u čovjeka, goveda, ovce koze i drugih životinja. Rod sačinjavaju respiratorni sincicijalni virusi:

Humani respiratorni sincicijalni virus - Human respiratory syncyctial virus

Goveđi respiratorni sincicijalni virus - Bovine respiratory syncyctial virus

Pneumonia virus of mice

 

 

 

Porodica CORONAVIRIDAE (lat. corona – vijenac, kruna)

Na vanjskoj ovojnici imaju izdanke slične laticama, poredane u većim razmacima, pa obrub viriona podsjeća na sunčevu koronu.

Imaju lipidnu ovojnicu.

Veličine su 80-160 nm.

Genom se sastoji od jednolančane RNA (ssRNA)

Otporni su na tripsin, ali osjetljivi na otapala za lipide, deterđente, UV radijaciju, dezinficijense i toplinu (30min na 56°C).

Replikacija se zbiva u citoplazmi, a formiraju se pupanjem, mahom kroz intracitoplazmatsku membranu. Virusi se oslobađaju egzocitozom ili staničnom destrukcijom.

Šire se mahaničkim putem, uključujući i čestice zraka.

Dva roda;  CORONAVIRUS i ARTHERIVIRUS

 

Rod CORONAVIRUS sačinjavaju:

V. Transmisivnog Gastroenteritisa Svinja (TGS) – Transmissible Gastroenteritis of Swine

V. Zaraznog bronhitisa u kokoši

V. epizootskog proljeva svinja

 

Rod ARTERIVIRUS (arteritis + virus)

Virus Arteritisa konja – Equine viral arteritis

 

 

 

 

Porodica RHABDOVIRIDAE (gr.rhabdos – štapić)

Virusi ove porodice su uvršteni u skupinu ARBO virusa.

Biljni virusi ove porodica imaju oblik  štapića (odatle i naziv) a humani i animalni oblik puščanog metka.

Veličine su 130-380 X 80 nm.

Imaju ovojnicu koja sadrži lipide.

Genom se sastoji od jednolančane RNA (ssRNA).

Virus sadrži 4 ili 5 polipeptida uključujući i transkriptazu i RNA polimerazu

Osjetljivi su na  otapala za lipide, deterđente i proteolitične enzime; formalin i 56°C/30min

Replikacija se zbiva u citoplazmi, a združuju se pupanjem kroz plazminu membranu ili intracitoplazmične membrane.

Šire se biološkim ili mehaničkim vektorima.

Rhabroviridae sačinjavaju Vesiculovirus i Lyssavirus i neimenovani rod za bovine ephemeral fever-like viruses.

 

Rod LISSAVIRUS (gr. Lyssa – rabies-bjesnoća)

V. Bjesće (rabies virus) – oblika je pušćanog metka. Ima lipidnu ovojnicu, pa je stoga osjetljiv na djelovanje etera i kloroformam, otapala za lipide, deterđente i proteolitične enzime.

 

Rod VESICULOVIRUS

V. vezikularnog stomatitisa

 

 

Porodica TOGAVIRIDAE (lat. toga – ogrtač)

Virusi ove porodice spadaju u  skupinu ARBO virusa.

Okruglog oblika s virionom 60-70 nm u promjeru.

Imaju ovojnicu koja sadrži lipide i okružuje ikosahedralnu nukleokapsidu (gr. eikos – dvadeset +  hedra – strana = geometrijsko tijelo s 20 trokuta).

Osjetljivi su na otapala za lipide, deterđente, UV radijaciju.

Repliciraju se u citoplazmi, a združuju se pupanjem kroz  plazminu membranu.

Togaviridae sačinjavaju: Alphavirus, Rubivirus

 

Rod ALFAVIRUS

V. ISTOČNOG KONJSKOG ENCEFALITISA

V. ZAPADNOG KONJSKOG ENCEFALITISA

V. VENEZUELANSKOG KONJSKOG ENCEFALITISA

Sva tri virusa prenose komarci iz roda CALICIDAE, a rezervoari su ptice i glodavci.

 

Rod RUBIVIRUS

V. rubeole ljudi – opasan je za trudnice – usporava organogenezu i izaziva malformaciju ploda.

 

 

Porodica FLAVIVIRIDAE (lat. flavus – žut)

Virusi ove porodice su uvršteni u B skupinu ARBO virusa.

RNA virusi s virionom 40-50 nm u dijametru i lipidnom membranom.

Sadrže 3 glavna strukturna polipeptida.

Osjetljivi su na otapala za  masti, detergente, UV radijaciju i vrućinu.

Komarci su najznačajniji vektori, a neke vrste prenose krpelji.

Tri roda; FLAVIVIRUS, PESTIVIRUS i HEPATITIS C

 

Rod FLAVIVIRUS:

FLAVIVIRUSI koji se prenose KRPELJIMA

V. Krpeljnog encefalitisa – Tick-borne  encephalitis

V. Louping ill disease – Ovine encephalomyelitis

V. Omske hemoragijske groznice – Omsk hemorrhagic fever virus

V. Kyasanur Forest disease

V. Powasan

FLAVIVIRUSI koji se prenose KOMARCIMA

V. Denge (dengue)

V. Žute groznice

V. Japanskog encefalitisa

V. Murray Valley encefalitisa

V. St. Louis encefalitis

V. West Nile – V. Zapadnog nila

 

 

Rod PESTIVIRUS (lat. pestis – kuga + virus)

V. bolesti sluznica goveda – Mucosal disease virus

V. Svinjske kuge – Hog cholera virus – European/Classical swine fever virus

Virus borderske bolesti – Border disease virus of sheep

 

Pestivirusi se uzgajaju na kulturama stanica bubrega, testisa i kože  različitih živoitnja, a najbolje u stanicama životinja koje virus inače napada. Objektivna dijagnoza postavlja se serološkim probama; RVK, SN test, GDP.

Virus svinjske kuge se širi preko ušiju, muha (Stomoxys calcitrans), prometom životinja, te posredstvom peradi, ptica, štakora i miševa.

 

 

Porodica BUNYAVIRIDAE (Bunyamwera – grad u Ugandi gdje virus prvi puta izoliran)

To je C skupina ARBO virusa

RNA virusi s okruglim ili ovalnim virionom, 80-120 nm u promjeru

Imaju dvoslojni lipoproteinski omotač s glikoproteinskim izdancima dugim 5-10 nm koji okružiuje 3  nukleokapside

Genom se sastoji od 3 jednolančane RNA molekule (ss RNA)

Virus posjeduje 4 bitna strukturna polipeptida, uključujući i transkruptazu

Osjetljivi su na otapala za lipide i detergente, eter i kloroform

Repliciraju se u citooplazmi, a združuju se pupanjem kroz membranu Golgi-jevih tjelešaca.

Domaćini variraju

Prijenos je mahom artropodnim vektorima (ugriz komarca, krpeljima); transmisija virusa aerosolom i avijarnim vektorima se ponekad javlja

BUNYAVIRIDAE uključuje: Bunyavirus, Phlebovirus, Nairovirus, Uukuvirus i Hantavirus

 

Rod BUNYAVIRUS

V. Kalifornijskog encefalitisa – prenose ga komarci

 

Rod NAIROVIRUS

V. Krimske hemoragijske groznice

 

Rod HANTANVIRUS

V. Korejske hemoragijske groznice

 

Rod PHLEBOVIRUS – prenose ih komarci i papatači iz roda Phlebotomus (važni vektori lišmanijoze)

V. Groznice Riftske doline – Rift valey fever virus

 

 

 

 

 

Porodica ARENAVIRIDAE (lat. arena – pijesak)

Glodavci su česti domaćini

Samo jedan rod; Arenavirus

 

 

 

 

Porodica REOVIRIDAE (Respiratory Enteric Orphan VIRIDAE, orphan – siroti, zapostavljeni)

Virusi ove porodice spadaju u  skupinu ARBO virusa.

RNA virusi s  neomotanim virionom oblika ikosaedara (gr. eikos – dvadeset +  hedra – strana = geometrijsko tijelo s 20 trokuta), 60-80 nm u dijametru

Kuglastog su oblika

Virioni imaju 2 proteinske ljuske; 10-12 strukturnih proteina, uključujući i transkriptazu

Otporni su na toplinu, ali osjetljivi na otapala za lipide

Prenose se fekalno-oralnim putem, fomitima ili artropodnom vektorima

Od ostalih RNA virusa se razlikuju jer imaju dvolančanu RNA (dsRNA (double strain) koja se sastoji od 11 segmenata

Humani i animalni virusi iz porodice REOVIRIDAE su uvršteni u 3 roda; Reovirus, Rotavirus i Orbivirus

 

Rod REOVIRUS

u ljudi su izolirana 3 serotipa neznatne patogenosti

u ostalih sisavaca mogu izazvati dišne i probavne poremećaje, a u pilića i purana artritis

 

Rod ORBIVIRUS (lat. orbis – krug)

V. Bolesti plavog jezika – Blue tongue disease virus (USA)

V. Konjske kuge – African horse sickness virus (Afrika)

V. Zarazne bolesti Fabricijeve burze (Gumbro disease)

V. Zarazne nekroze gušteraće pastrva (ZNG)

V. Plave krijeste – Blue comb virus

 

Rod ROTAVIRUS (lat. rota- kotač)

Virusi ovog roda oblika su kotača, izazivaju infantilni gastroenteritis i proljev u mladunčadi ljudi i mnogih životinja; za veterinu je najvažniji:

V. Enteritisa teladi

V. Rotavirusnog proljeva u prasadi; rotaviral diarrhea of pig, rotaviral enteritis of pig

 

 

 

Porodica RETROVIRIDAE (lat. retro – natrag)

RNA virusi s virionom velikim 80-100 nm

Imaju ovojnicu koja sadrži lipide i obavija ikosaedralnu kapsidu (gr. eikos – dvadeset +  hedra – strana = geometrijsko tijelo s 20 trokuta) ==> okruglog su oblika

Genom se sastoji od 2 identične molekule jednolančane RNA (ss RNA)

Virus sadrži 7 glavnih polipeptida,  uključujući reverznu transkriptazu

Otporni su na UV zračenje, ali osjetljivi na otapala za masti i detergente, formalin nizak pH, 56°C/min, a na 37°C poluživot iznosi 8 sati (T1/2=8h)

Replikacija je jedinstvena; Virusna RNA služi kao kalup za sintezu DNA uz pomoć reverzne transkriptaze. Novostvorena DNA omogućava tvorbu novih DNA molekula koje se uklope u DNA domaćina gdje se koriste za transkripciju. Formiranje virusa se zbiva pupanjem kroz plazminu membranu.

Virusi se oslobađaju pupanjem iz inficirane stanice (domaćina)

CPE se očituje tvorbom sincicija, ponajbolje na staničnoj kulturi bubrega ili slezene

RETROVIRIDAE imaju 3 bitne osobine:

Vrlo se sporo razmnožavaju, pa je stoga i inkubacija jako dugačka

Imaju naglašenu sposobnost antigenog skretanja (antigenic drift), pa inficirane jedinke nikada ne ozdrave jer se stalno mijenja Ag sastav virusa; kada se stvore At ona ne vrijede za novonastale viruse novih Ag svojstava

Napadaju RES i provociraju bujanje stanica RES-a (endotel krvnih žila, histociti, retikulumske stanice)

RETROVIRIDAE se dijele na 3 pod-porodice; Oncovirinae, Spumavirinae i Lentivirinae

 

 

Pod-porodica ONCOVIRINAE (lat. onco – tumor)

 

Rod ONCOVIRUS tip A

Rod ONCOVIRUS tip B

V. Tumora mliječne žlijezde mišice

Rod ONCOVIRUS tip C

V. Leukoze goveda; Bovine Leukosis Virus – BLV (srodan HTVL)

V. Mačje leukemije i sarkoma

V. Mišje leukemije i sarkoma

Humani T-Leukemija Virus (HTLV-1 i HTLV-2)

V. Kokošje leukemije i sarkoma

Zmijski onkovirus

Rod ONCOVIRUS tip D

V. Karcinoma mliječne žlijezde majmunice

 

 

Pod-porodica LENTIVIRINAE (lat. lentus – lagano, sporo)

Rod LENTIVIRUS

Pridjev 'lentus' su dobili zbog  vrlo duge inkubacije; 2-6 godina na koju se nadovezuje kronična, progresivna, u pravilu fatalna bolest. Lentivirinae posjeduju naglašenu sposobnost antigenog skretanja (antigenic drift)

Human Immunodeficiency Virus – HIV1, HIV2, HIV3, HIV4 ==>AIDS (SIDA)

Bovine Immunodeficiency Virus

Feline Immunodeficiency Virus

Simian Immunodeficiency Virus

Maedi/visna virus

Carpine arthritis-encephalitis virus

Equine infectious anemia virus – Infekciozna anemija kopitara

 

 

 Pod-porodica SPUMAVIRINAE (lat. spuma – pjena) naziv je dobila zbog pjenastog izgleda inficirane kulture stanica uslijed ekstenzivne vakuolizacije. Spumavirusi uzrokuju trajne infekcije primata, mačke goveda i hrčka. Te infekcije su u pravilu inaparentne; nema klinički manifestnebolesti.

Rod SPUMAVIRUS

V. Goveđeg sincicija

V. Mačjeg sincicija

Ljudski i mammonski pjenoviti virusi